Güdü Nedir ? Güdü Çeşitleri Nelerdir ?
Günlük yaşamımızdaki davranışlarımızın hemen hemen hepsinin bir amacı vardır. Güdü, bir davranışı başlatan ve davranışın yön ve sürekliliğini belirleyen içsel bir güçtür. Davranışın güdüsel olabilmesi için hedefe yönelik olması gerekir. Hangi hedefe yöneneleceğini de güdü belirler. Davranışın yöneldiği hedef olumlu olabileceği gibi olumsuzda olabilir. Yiyecek gibi, yaklaşmak, elde etmek istediğimiz hedefler olumlu; acı gibi kaçınmak istediğimiz hedefler de olumsuzdur. Güdülerin bazı hedefleri birincil hedef yani doğuştan gelen hedefdir. Bazıları ise sonradan öğrenilen ikincil bir hedeftir.
Yemek, içmek ve nefes almak temel gereksinimimizdir. Eğer bunlar belli bir seviyenin altına düşerse ihtiyaç doğar. İhtiyaç fizyolojik bir eksikliktir ve bunun sonucunda da yani yarattığı rahatsızlık ve gerginliği de dürtü adı verilir. İşte bu dürtüler en içsel güdüleyicilerdir. Fizyolojik ihtiyaçlar sonucunda oluşur. Bazı güdüsel davranışlar ise çevresel uyarıcılardan kaynaklanır. Güdüsel bir davramışın başlamasına neden olan çevresel uyarıcıya “özendirici” denir ve içsel güdülerle ilişkin olmayan, dışsal güdüleyicidir. Örneğin; yarışma sonrası alınacak ödül gibi. Çevresel uyarıcılar ise öğrenmeyle elde edilir.
Bazen de güdülerimizin farkına varamayız; yani hedef belli değildir. Freud‘a göre, bilinçdışı güdülerimizi genelde bastırma adı verilen savunma mekanizmalarıyla bilinçdışına itmeye yani unutmaya çalışırız.
Güdülerin Çeşitleri Nelerdir ?
Fizyolojik kökenli güdüler her insanda aynıdır; ama öğrenilmiş olanlar farklıdır. Bu farklılıkta kültürden kaynaklanır. Güdü çeşitleri;
A- Birincil Güdüler: Doğuştan gelen, öğrenilmiş güdülerdir.
1. Açlık ve susuzluk güdüleri: Beyinden kontrol edilen fizyolojik kökenli içsel güdüleyicilerdir.
2. Cinsellik ve analık güdüleri: Androjen ve ostrojen hormonlarına ilişkin fizyolojik dürtülerdir.
3. Faaliyet ve manüpülasyon güdüleri: Fizyolojik temeli olmayan birincil güdülerdendir. Gelişigüzel hareketler ve birşeyleri karıştırma bu tür güdüler sonucunda ortaya çıkar.
B- Sosyal Güdüler: Diğer insanlarla ilgili olan güdülerdir. Öğrenme sonucu oluşur ve sadece insanlara özgüdür.
1. Bağlanma Güdüsü: İnsanlar diğer insanlarla beraber olunca kendilerini daha mutlu hissederler. Bu ihtiyaçta, bireyi diğerlerine veya belli bir gruba bağlanmak zorunluluğunu getirir.
2. Başarı Güdüsü: İnsanlar başarılı olmak için güdülenmektedir. Bu güdü anne-baba ve diğer insanlarla etkileşim sonucunda öğrenilir.
Güdülerin Hiyerarşisi:
Maslow’a göre güdüler belli bir sırada yani hiyerarşi içinde yer alırlar. En alt basamakta yemek, su ve hava gibi fizyolojik ihtiyaçlar güdüleri, üstünde güvenlik güdüleri, bir üst basamakta bağlanma, sevme ve sevilme güdüleri, dördüncü basamakta kendine güven, başarı, statü v.s vardır. En üst basamakta ise kendini gerçekleştirme güdüsü bulunur. Bu hiyerarşi içinde bir alt basamağın ihtiyacı giderilmeden bir üst basamağa geçilmez.
