Doğu ve Batı Hun Devletleri:
Doğu ve Batı Hun Devletleri: Büyük Hun Devleti (Asya Hun Devleti)’nin sahneye çıkması, güçlenmesi ve ardından gerileme sürecine girmesiyle beraber devlet sınırları içerisinde de eski refah ve huzur kalmamış; ilk bölünme sinyalleri görülmeye başlanmıştır.
Doğu ve Batı Hun Devletleri resmi tarihe göre iki ayrı devlet kabul edilmesine rağmen aslında birbirlerinden ayrı başlıklardan ele alınmaları mümkün değildir. Hatta Büyük Hun Devleti ile ayrı düşünülmeleri dahi mümkün değildir. Çünkü; ortada iki farklı milletin savaşı değil; aynı soydan olan farklı hanedanların mücadelesi vardır. Tıpkı Çin tarihinde görülmüş farklı hanedanlar gibi…
Doğu Hun Devletini Kim Kurdu?
Bu Hun Devleti’nin kurucusu, aynı zamanda Büyük Hun Devleti’nin son hakanı olan Hohanye’dir. İsmi Çin kaynaklarından bilinen bu hükümdar; biraz dan inceleyeceğimiz üzere kardeşiyle uzun mücadelelere girişmiştir.
Türklerin geleneksel yönetim anlayışı gereği ülke doğu ve batı olmak üzere birbirine ayrılmıştı. Doğuyu yöneten hakan Hohanye, aynı zamanda tüm devletin de hükümdarıydı. Batıyı yöneten Çi-Çi ise; daha çok bir sağ kol, yardımcı konumundaydı. Çi-Çi, Hohanye’nin ağabeyiydi.
Hunların o eski görkemli günleri geride kalmıştır ve devleti Çin’e karşı güçlü tutmak da eskisi kadar kolay değildir. Bu durumla baş edebilmek için Hohanye; Çinlilerle iyi geçinme, hatta gerekirse boyundurukları altına girme eğilimindeydi. Bu durumda haliyle hem kurmaylarının, hem de zaten ağabeyi olduğu halde sağ kol konumunda olan Çi-Çi’nin Hohenye’ye karşı tavır almasına sebep olmuştur. Uzun süredir tırmanan bu gerginlik; sonunda MÖ 54 yılında Hohanye’nin Çin’e ziyarete gitmesiyle eyleme geçti. Çi-Çi; tabiri caizse darbe yaparak devletin yönetimini ele aldı ve hükümdarlığını ilan etti.
Hohanye’nin cevabı ise hemen geldi. Çin’i arkasına alarak ülkenin doğusunu tekrar ele geçirdi ve bilinen Doğu Hun Devleti’ni kurmuş oldu.
Batı Hun Devletini Kim Kurdu?
Bu durumda devletin batısına çekilmek zorunda kalan Çi-Çi de Hun Devleti’nin kurucusu olarak kabul edilmektedir.
Yıllar boyunca Hunlar fiilen bölünmüş bir şekilde hayatlarını sürdürmüşlerdir. Bu esnada daha bağımsız ve daha saldırgan karakterde bir hükümdara sahip olan Batı Hunları önemli ölçüde güçlenmişlerdir. Hohanye ise önlem almak amacıyla MÖ 44 yılında; Çin ile iki taraftan birinin saldırıya uğraması durumunda diğerinin de destek çıkmasını esas alan bir anlaşma yaptı.
Bir süre daha her iki taraf da güç topladıktan sonra; Hohanye sefere çıkmış ve Çi-Çi ile ordusunu Batı Türkistan’dan bir savaştan dönerken yorgun halde yakalamıştır. Bu başarılı taktikle ağabeyini gafil avlayan Hohanye; MÖ 36 yılında Çi-Çi’yi öldürmüş ve Batı Hunlarına son vererek devleti tekrar tek parça haline getirmiştir. Yani; Batı Hun Devleti’nin varlığı sadece 18 yıl sürmüştür.
Doğu Hun Devleti Ne Zaman Yıkıldı?
MÖ 36 yılında yapılan savaştan sonra Hunların Çinlilere karşı bir kozu kalmamış, bu da daha da güç kaybetmelerine yol açmıştır. M.S. 54 yılındaki bölünmeye kadar Hunlar adeta var oluş savaşı vermiştir. Şöyle ki; o zamanlar Hun Devleti’nin başında olan Panu da; tıpkı atası Hohanye gibi Çin hakimiyetini kabul ederek devleti yönetmeye çalışıyordu. Özellikle yeğeni Pi ise bu fikre karşı çıkıyor ve mücadele edilmesini savunuyordu. Yaşanan sürtüşmeler sonucu ise M.S. 54 yılında Pi Kuzey Hunlarının, Panu ise Güney Hunlarının başına geçmiştir ve Doğu Hun Devleti’nin son kalan hali de ikiye bölünmüştür.
