Atmosfer Nedir ?
Dünyamızı çevreleyen katmanın adı, atmosferdir. Bu katman, güneşin sağladığı enerjinin uzaya müthiş bir hızla geri dönmesine engel olur. Ayrıca dünyada yaşayan tüm canlılar için yaşamsal bir önemi olan gaz kütlesidir. Bilim adamlarının yaptığı araştırmalara göre, dünyanın oluşumunun yaklaşık olarak 5.000.000 yıl öncesine dayandığı söylenmektedir. Bu oluşumdan sonra 500.000.00’lü yıllarda atmosfer tabakasının gaz ve su buharından oluştuğu iddia edilmektedir. Atmosfer tabakasının azot, su buharı, karbondioksit, hidrojen ve karbon monoksit öğelerinden oluştuğu varsayımlar arasındadır.
Atmosfer, içeriğinde pek çok gaz barındırmasının yanında dünyayı sarma gücünü mevcut yer çekimi kuvvetinden almaktadır. Atmosferde bulunan gazların %21’lik bir oranı oksijen gazından, %78’lik bir oranı da azot gazından meydana gelir. Bu oranlarda meydana gelebilecek milimlik oynamalarda; dünyadaki oksijen miktarında ciddi solunum problemlerinin yaşanabileceği, bu problemlerin yaşamın sona ermesine kadar gidebileceği söylenmektedir.
Güneş sisteminde yer alan gezegenlerden Dünya’da yaşamsal fonksiyonların oluşmasının ana sebebi, sadece dünyanın etrafında bir atmosfer tabakasının olmasından kaynaklıdır. Atmosferin dünya üzerindeki alt ve üst sınırları, hem deniz hem de kara yüzeyleriyle çakışmaktadır. Üst kısımlardaki sınırlamaların etkisi yerçekimiyle belirlenmektedir. Yani ekvatordan kutup bölgelerine doğru yer çekimi sürekli artar. Bu sebepten ötürü atmosferin şekli de tıpkı dünya gibi küresel haldedir.
Atmosferin Özellikleri
- Dünyayla birlikte dönmekte olan atmosfer yapısında en kalın kısım ekvatorda görülmektedir. Kutuplara gidildikçe kalınlık ölçüsü azalmaktadır.
- Dünyada gerçekleşen tüm iklim olayları atmosfer sayesinde meydana gelmektedir. Çünkü atmosferin içeriğinde su buharı bulunur.
- Dünyaya yaklaşan meteorların zarar veremeden parçalanmasını sağlayarak dünyada meteor düşmesi riskini ortadan kaldırmaktadır.
- Yeryüzünde meydana gelebilecek aşırı soğumaların ya da aşırı ısınmaların önüne geçebilmektedir.
- Işınları yansıtabilme özelliği olan atmosfer sayesinde dünyada ışık almayan noktalarda dahi aydınlık ve sıcaklık hissedilebilmektedir.
- Atmosfer içeriğindeki gazlar sayesinde canlılara uyacak bir yaşam alanı yaratabilmektedir.
Atmosferin Katmanlarının Özellikleri
Atmosferim katmanları ve görevleri inceleme altına alındığında, bu görevlerin ve katmanların birbirinden ayrı olmasının bir sebebi bulunmaktadır. Bu durum, içeriğinde barındırdığı gazların karışımının farklılaşmasının ve de her katmandaki gidişatın farklı oluşuna bağlanmaktadır. Yeryüzü tabakasından yukarıya doğru atmosferin katmanları kısaca troposfer, stratosfer, mezosfer, ozonosfer, termosfer ve egzosferdir. Bu sıralanan katmanların kısaca özellikleri ise şöyledir;
Troposfer
Dünyaya en yakın katman olan bu katman, içeriğinde yoğun gaz barındırır. Aynı zamanda dünyada yaşanan tüm meteorolojik olaylar bu katman içerisinde gerçekleşmektedir. Troposfer kalınlığı ekvatorun üzerinde yaklaşık miktarda 18 km.’lik kalınlıktadır.
Stratosfer
Troposfer tabakasından sonra 50 km.’lik bir yüksekliğe sahip olan tabaka da stratosferdir. Bu katmanda su buharı bulunmadığından daha çok rüzgar gibi hava olayları görülür. Dikey hava hareketleri dediğimiz yağmur, kar gibi hava olaylarının bu atmosferde oluşmayıp sadece yatay hava olaylarının oluşması, diğer tabakalara bir taşınım olmaması durumunu da meydana getirmektedir. Stratosferde sıcaklık değişiminin yaşanmadığı alanlar 11 ile 25 km. arasındadır. Yerçekimi kuvveti de azaldığından bu katmanda yer alan cisimlerin gerçek ağırlıklarında da otomatikman azalmalar meydana gelecektir. Stratosferde mevcut bulunan sıcaklık en düşük -55 derece, en yüksek -3 derecedir. Bu kadar büyük sıcaklık farklarının yaşanmasına sebebi, stratosfer katmanının üst kısımlarında ozon gazlarının bulunmasıdır. Ayrıca güneş ışınlarının bu gazlar sayesinde bu katmana çekilerek ısınmanın sağlanabilmesidir.
Mezosfer
Stratosferden sonra gelen katmandır. Doğal olarak 50. km.’den sonra başlayıp 80. km.’ye kadar çıkmaktadır. Mezosfer katmanı, kendi içerisinde ozonosfer ve kemosfer olarak ayrılmaktadır. İlk olarak ozonosferden bahsedecek olursak, bu katmanın mezosferle stratosfer arasında kalmasından ötürü bulunan oksijenin ozon gazına dönüştüğünü söylemek mümkündür. Ozon gazının da bulundurduğu en önemli özelik, güneşten gelen ve zararlı olan ultraviyole ışınlarını tutabilmesidir. Diğer bir katman olan kemosferin ise tek özelliği bu katmandaki gazların iyonlarına ayrılmaya başlaması durumudur.
Termosfer
Mezosfer tabakasından sonra 400 km.’lik bir kalınlıkta olan tabaka termosfer tabakasıdır. Atmosferdeki en kalın tabakalardan biri olan termosfer katmanı, sıcaklığıyla da aynı şekilde diğer katmanlardan çok çok üst seviyelerdedir. Bilim insanlarının yaptıkları araştırmalar neticesinde termosferdeki mevcut sıcaklıkların yaklaşık olarak 1500 derece civarında olduğu bilinmektedir.
Egzosfer
Atmosferdeki en üst tabaka olan egzosferde, yer çekimi oldukça az olduğundan seyrek miktarda gaz bulunmaktadır. Atmosferin artık uzaya geçiş alanı olan egzosferde seyrek gaz olarak da helyum ya da hidrojen gibi gazlar bulunmaktadır.
Ayrıca ilginizi çekerse;
